Opis
[…] Drugi tom publikacji Z zagadnień wczesnej edukacji muzycznej otwiera artykuł prof. dr hab. Katarzyny Krasoń (Uniwersytet Śląski w Katowicach, Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach) odsłaniający zatrważający poziom przygotowania nauczycieli przedszkolnych i wczesnoszkolnych do realizacji zadań związanych z nauczaniem muzyki. Autorka – muzyk i profesor pedagogiki – zwracając uwagę na doniosłe znaczenie wczesnych doświadczeń muzycznych w życiu dziecka dla kształtowania dobrostanu człowieka (jego inteligencji emocjonalnej, fizjologicznego/somatycznego funkcjonowania, zdrowia, uczenia się, terapii) formułuje szereg postulatów wskazujących na potrzebę radykalnych zmian w przygotowaniu nauczycieli do prowadzenia edukacji muzycznej w klasach I–III. Obnaża słabość regulacji ministerialnych dotyczących standardu przygotowania nauczycielskiego i niechlubnych praktyk „douczania” na studiach podyplomowych oraz postuluje wprowadzenie międzyuczelnianych studiów przygotowu-jących do wykonywania zawodu nauczyciela muzyki z pedagogiką wczesnoszkolną.
Prof. dr hab. Zofia Konaszkiewicz (Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie) zwraca uwagę na potrzebę rozpoznawania i kształtowania stanów psychicznych dziecka. Wychodząc z założenia, że dobrze wykształcony pedagog zna klasyfikację potrzeb biologicznych, psychicznych i duchowych, powszechnych oraz indywidualnych, autentycznie odczuwanych i uznawanych, podkreśla, że potrzeby kulturalne, w tym potrzeby muzyczne należą do grupy potrzeb wyuczonych, muszą być wytworzone przez środowisko społeczne i utrwalone. W kontekście całego wychowania, a także edukacji muzycznej, konieczne jest poznanie powszechnych potrzeb dziecka i działania zgodne z nimi, dostosowane do określonego etapu rozwojowego, a także pomoc w tworzeniu właściwej hierarchii potrzeb. Autorka za niezbędny warunek edukacji muzycznej uważa tworzenie wartościowych potrzeb kulturalnych, gdyż nie ukształtowane w okresie dzieciństwa potrzeby mogą nie pojawić się w dalszym życiu.
Przedmiotem artykułu prof. dr hab. Alicji Kozłowskiej-Lewny (Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku) jest przegląd literatury dotyczący okresu krytycznego w nauce śpiewu, znaczenia śpiewu w życiu dziecka oraz charakterystyka niektórych inicjatyw sprzyjających nauce śpiewu, podejmowanych w Europie. Autorka wskazuje na rezultaty badań podkreślających korelację między okresem krytycznym a późniejszymi osiągnięciami muzycznymi. Odwołuje się do doniesień, które podkreślają znaczenie śpiewu w życiu dziecka, relacjonuje rezultaty badań sprzyjających wzmacnianiu więzi emocjonalnej między opiekunami a dziećmi, podkreślających związek śpiewu ze zdrowiem, wskazujących na społeczne walory działań wokalnych oraz omawia wpływ wczesnej edu-kacji muzycznej na plastyczność mózgu. Prezentuje także niektóre programy, których celem jest aktywizacja wokalna dzieci (prowadzona w Niemczech inicjatywa Il Canto del mondo – Internationales Netzwerk zur Förderung der Alltagskulturen des Singens e.V. oraz czteroletni program nauki śpiewu Music Manifesto, którym objęto wszystkich uczniów w Anglii w latach 2004–2008). W konkluzji wskazuje na zaniedbania edukacyjne w polskim systemie oświatowym, w rezultacie których 27% dzieci kończących klasę trzecią w szkołach powszechnych, czyli po przekroczeniu okresu krytycznego dla nauki śpiewu, stanowią dzieci monotoniczne.
Próbę komparatystycznego porównania ogólnokształcących systemów oświatowych Polski i Białorusi podejmują w swoim artykule prof. dr hab. Elżbieta Frołowicz (Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku) i dr Kanstantsin Yaskou. Zaprezentowano rozwój i ewolucję systemu edukacji muzycznej na Białorusi w ujęciu historycznym, zmiany, które pojawiły się od początku lat 90. XX wieku, reformę z lat 1998–2008 oraz ich współczesne realizacje. W konkluzji autorzy stwierdzają, że mimo iż białoruskie szkolnictwo nadal zachowało strukturę systemu radzieckiego, pozytywną cechą współczesnego kształcenia na Białorusi jest szeroka dostępność edukacji muzycznej, w postaci rozbudowanej sieci szkół muzycznych oraz dobrze rozwiniętego systemu pozalekcyjnego kształcenia. W odróżnieniu od polskiego modelu podstawowa edukacja muzyczna prowadzona jest wyłącznie przez muzyków i obejmuje wszystkie państwowe przedszkola i szkoły. Sprzyjają jej zunifikowane programy nauczania i profesjonalnie przygotowane podręczniki, opracowane przez ekspertów pedagogicznych, które w dużej mierze wykorzystują białoruski folklor.
Dr Danuta Pietraszewska (Uniwersytet Ignatianum w Krakowie) – w tekście zatytułowanym Główne założenia koncepcji edukacji muzycznej z okresu Drugiej Rzeczypospolitej jako źródło inspiracji dla współczesnej myśli pedagogicznej muzyki – poszukuje z kolei źródeł pedagogicznej inspiracji w dwudziestoleciu międzywojennym. Artykuł stanowi syntetyczną prezentację pracy doktorskiej, badań nad głównymi założeniami edukacji muzycznej, które odczytano z programów szkolnych, podręczników metodycznych i śpiewników, przeznaczonych dla szkół podstawowych w latach 1919–1939. Głównym celem badań była ocena stosowanych wówczas koncepcji wychowania muzycznego i ich przełożenia na praktykę edukacyjną. Ponadto, autorka kierując się implikatywną funkcją badań historycznych, prezentuje szereg wniosków, wynikających z analizy powyższych źródeł i wskazuje na możliwe kierunki zmian we współczesnej przestrzeni muzycznej i edukacyjnej.
Dr hab. Mirosław Kisiel, prof. UŚ (Uniwersytet Śląski) zwraca uwagę na potrzebę specjalistycznego kształcenia przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji w zakresie rytmiki i tańca. W centrum uwagi autora znalazły się rozważania na temat roli tańca w życiu społecznym ludzi, miejsca aktywności muzyczno-ruchowej i rytmicznej w edukacji dziecka, stanu przygotowań pedagogów prowadzących zajęcia ruchowe w przedszkolach i klasach I-III, oraz relacja z badań własnych, przeprowadzonych wśród studentów pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, uczęszczających na zajęcia z przedmiotu rytmika i taniec, prowadzone na Uniwersytecie Śląskim w roku 2022/2023 w wymiarze 30 godzin.
Doktorant Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej mgr Tomasz Armatys w swoim artykule Edukacja muzyczna dziecka w wieku wczesnoszkolnym – współczesne konteksty podkreśla doniosłą rolę elementarnej edukacji muzycznej w życiu dziecka, charakteryzuje rozwój muzyczny na podstawie literatury przedmiotu, prezentuje główne założenia wybranych koncepcji edukacji muzycznej (Shinichi Suzuki, Zoltána Kodály`a, Carla Orffa, Jamesa Mursella, Émila Jaques-Dalcroze`a, Davida Elliota, polskiej koncepcji powszechnego wychowania muzycznego opracowanej przez Marię Przychodzińską i innych). Omawia także stan kompetencji nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej w zakresie edukacji muzycznej i ich wpływ na kompetencje dzieci, których zatrważający poziom ujawnił raport, opracowany przez Annę Walugę i Agnieszkę Weiner na zlecenie Instytutu Muzyki i Tańca w 2016 r. W końcowym fragmencie artykułu prezentuje szereg programów internetowych, które mogą być źródłem inspiracji dla nauczycieli muzyki.
Dr hab. Agnieszka Weiner, prof. WSB (Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej) i Bartosz Mizera (nauczyciel Szkoły Podstawowej w Czeladzi) w artykule Zabawy z improwizacją – zastosowanie elementów jazzu w praktyce edukacyjnej wskazują na możliwość wprowadzenia do wczesnej edukacji muzycznej elementów improwizacji. Ich zdaniem, „improwizacja stosowana od najmłodszych lat stanowi najlepsze narzędzie do rozbudzenia kreatywności i indywidualnego muzycznego potencjału spoczywającego w każdym dziecku”. Po krótkim wprowadzeniu dotyczącym historii improwizacji jazzowej na świecie, przypominają początki nauki jazzu w katowickiej akademii muzycznej oraz prezentują zestaw ćwiczeń, opartych na pentatonice bezpółtonowej, inspirowany wykładem Bobb`ego McFerrina z 2009 roku, które mogą być zastosowane w nauczaniu wczesnoszkolnym.
Publikację zamyka tekst mgr Barbary Wrońskiej (Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku), w którym autorka relacjonuje wyniki pilotażowych, empirycznych badań nad kształtowaniem zdolności do absolutnego słyszenia u osób dorosłych. Prezentowany artykuł powstał na bazie pracy magisterskiej, zrealizowanej pod kierunkiem prof. dr hab. Alicji Kozłowskiej-Lewny na Wydziale Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki. Autorka przedstawia przegląd współczesnych definicji słuchu absolutnego, wskazuje na powiązanie tej zdolności z czasem rozpoczęcia nauki muzyki, barwą dźwięku, rodzajem używanego języka. Prezentuje także niektóre badania (Levitin, 1994) świadczące o występowaniu symptomów tej zdolności u niemuzyków. Omawia wybrane próby eksperymentalnej stymulacji zdolności do słyszenia absolutnego u dzieci i osób dorosłych w świetle doniesień z literatury i prezentuje niektóre programy edukacyjne sprzyjające powstawaniu tej zdolności (Aruffo). […]
Elżbieta Frołowicz
Alicja Kozłowska-Lewna
[ze Wstępu]
