Description
[…] Pierwsza część niniejszego tomu poświęcona została analizom teologicznych podstaw odczytywania biblijnych inspiracji obecnych w muzyce. Wprowadzeniem do tej problematyki jest opracowanie autorstwa ks. Waldemara Chrostowskiego, wybitnego teologa i biblisty, profesora na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, laureata prestiżowej watykańskiej Nagrody Ratzingera, który podejmuje analizę šalšelet – występującego w Biblii znaku o charakterze fonetycznym i muzycznym, uwypuklającym specyficzne brzmienie danego słowa podczas jego recytowania czy śpiewu. W tym kontekście Autor nakreśla wewnętrzne zmagania postaci Księgi Rodzaju w świetle egzegezy żydowskiej. Ks. Jacek Bramorski, teolog muzyki i kierownik Katedry Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, podejmuje zagadnienie teologiczno-muzycznych aspektów biblijnej księgi Pieśni nad Pieśniami. Refleksję o charakterze teologiczno-muzycznym podejmuje również w swym artykule Łukasz Benedykt Bilski, teolog i muzyk kościelny, poszukując źródeł teologii muzyki liturgicznej w pieśni uwielbienia narodu wybranego jako początku „pieśni nowej”. Śpiew liturgiczny, ale także szeroko rozumiana muzyka wokalna i instrumentalna o charakterze religijnym, może stać się nośnikiem Słowa Bożego, przybliżając człowieka do tajemnicy Boga.
Druga część monografii dedykowana jest analizie różnorodnych dzieł muzycznych, których twórcy na przestrzeni wieków czerpali natchnienie z Pisma Świętego. Emilia Wawrzusiszyn, organistka, dyrygentka i pedagog w Państwowej Szkole Muzycznej im. Henryka Wieniawskiego w Gdańsku, sięga w swych analizach do śpiewu gregoriańskiego jako przykładu biblijnej inspiracji słowem na podstawie graduału Angelis suis. Zagadnieniem Pasji według czterech ewangelistów zajmuje się w swej refleksji badawczej Filip Presseisen, organista i wykładowca Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, podejmując analizę inspiracji Męką Pańską w Bachowskim preludium chorałowym O Mensch, bewein dein Sünde groß BWV 622 ze zbioru Orgelbüchlein. Michał Duźniak, organista i wykładowca Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, podejmuje zagadnienie retoryki jako sztuki wypowiedzi w niemieckiej literaturze organowej XIX wieku inspirowanej psalmami. Biblia nie tylko inspiruje kompozytorów, ale także twórców instrumentów muzycznych, zwłaszcza organów, których prospekty są często dziełami sztuki nawiązującymi do motywów biblijnych. Problematyce tej poświęcony jest artykuł autorstwa Andrzeja Szadejki, organisty i profesora Akademii Muzycznej w Gdańsku w Katedrze Muzyki Kościelnej, który przedstawia historię ochrony zabytków w Gdańsku w czasie drugiej wojny światowej na przykładzie Baugruppe Keibel i kościoła Św. Trójcy.
Inspirację biblijną odnajdujemy w muzycznych cyklach mszalnych. Ukazuje to Monika Fedyk- Klimaszewska, profesor Akademii Muzycznej w Gdańsku oraz solistka Opery Bałtyckiej (mezzosopran), analizując Petite Messe Solennelle jako muzyczny i duchowy testament Rossiniego. Motywy zaczerpnięte z Pisma Świętego przenikają również pieśń kościelną. Zagadnienie to przybliża ks. Robert Kaczorowski, organista, baryton i adiunkt na Wydziale Wokalno-Aktorskim Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, podejmując refleksję nad biblijną nauką o aniołach jako źródle inspiracji dla twórców pieśni pochodzących ze Zbioru pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, opublikowanego w 1871 roku w Pelplinie.
Pismo Święte jest natchnieniem także dla współczesnych twórców muzyki. Monika Krahforst-Kaminska, organista, muzyk kościelny i wykładowca w Metropolitalnym Studium Organistowskim we Wrocławiu, poddaje analizie interpolacje biblijne w cyklach organowych Petra Ebena jako źródło inspiracji artystycznej i tożsamości kulturowej kompozytora. Zagadnienie programowości o proweniencji biblijnej w twórczości organowej Naji Hakima na przykładzie wybranych utworów ukazuje Maciej Zakrzewski, organista, kompozytor, improwizator, wykładowca na Wydziale Instrumentalnym Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku. Natomiast Zuzanna Daniec, teoretyk muzyki, doktorantka w Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie, analizuje w swym opracowaniu znaczenie wątków biblijnych w muzyce Marka Andre.
Wiele przykładów inspiracji Pismem Świętym odnaleźć można także w dziełach polskich kompozytorów przełomu XX i XXI wieku. Julita Kosińska, teoretyk muzyki i wykładowca na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, wskazuje na inspiracje biblijne w Via Crucis i Nativitas Mundi Mariana Sawy. Zagadnieniu biblijnych inspiracji w wybranych utworach chóralnych gdańskiego kompozytora Stanisława Kwiatkowskiego poświęcony jest artykuł autorstwa ks. Roberta Kaczorowskiego. Natomiast Marta Gabryelczak-Paprocka, śpiewaczka-solistka i pedagog w Studium Muzyki Kościelnej Archidiecezji Łódzkiej, wprowadza Czytelnika w problematykę interdyscyplinarnych rozważań nad problematyką grzechu pierworodnego na przykładzie opery-oratorium pt. Raj utracony Krzysztofa Pendereckiego napisanego na podstawie poematu Johna Miltona. Wątkom biblijnym w łacińskiej twórczości sakralnej Marcina Kopczyńskiego poświęcony jest artykuł autorstwa Anny Szarapki – teoretyka muzyki, pedagoga na Wydziale Edukacji Muzycznej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Podjęte w niniejszej monografii wieloaspektowe analizy stanowią próbę odpowiedzi na pytanie o znaczenie biblijnych inspiracji w muzyce. Aby zrozumieć, czym jest muzyka sakralna, należy sięgnąć do „źródła źródeł”, czyli Słowa Bożego, które jest „światłem na ścieżce” ludzkiego życia (por. Ps 119, 105), ale także światłem inspirującym od wieków naszą kulturę i cywilizację. Świadomość tego duchowego i kulturowego fundamentu pozwala nie zagubić się w jałowym chaosie współczesnych ideologii. Dzięki biblijnemu „zakorzenieniu” twórczość człowieka może rozwijać się i przynosić owoce działania w nas Ducha Świętego – tajemniczego Artysty Wszechświata (Deus Artifex). Znamienny jest w tym kontekście źródłosłów pojęcia „inspiracja” (inspiratio), który pochodzi od łacińskiego rdzenia spiritus („duch”) i oznacza zarówno „natchnienie”, jak i „tchnienie życia”. […] Dzięki „tchnieniu” Ducha Stwórcy, które obecne jest w Piśmie Świętym, człowiek staje się twórcą. Na tym polega najgłębszy sens biblijnej inspiracji w muzyce.
Jacek Bramorski
[z Przedmowy]