Opis
Duet fortepianowy stanowi oryginalny rodzaj praktyki wykonawczej, w którym pianistyka i kameralistyka płynnie wiążą się ze sobą. Sam termin duet fortepianowy ma znaczenie dualistyczne – może odnosić się zarówno do gatunku muzyki, napisanego dla dwóch pianistów do gry na jednym lub dwóch fortepianach, jak i do dwóch pianistów. Ta formacja kameralna pozwala pianistom wspólnie kształtować walory brzmieniowe i fakturę dzieła muzycznego oraz wydobywać emocje, których nie osiągniemy w grze solowej. Wykonawcy w duecie fortepianowym (na dwa fortepiany, bądź na cztery ręce) współpracują ze sobą na zasadzie mu- zycznego dialogu i nie jest ważnym, który z nich pełni rolę nadrzędną. Obaj pianiści na równym poziomie uczestniczą w kształtowaniu dramaturgii dzieła i jego interpretacji.
Poziom złożoności problemów wykonawczych w duecie fortepianowym sprawia, że profesjonalny warsztat pianistyczny stanowi dopiero punkt wyjścia dla dalszej pracy nad praktyką wykonawczą gry zespołowej. Obserwacje i badania naukowe dowodzą, iż duet fortepianowy, podobnie jak inny zespół przeznaczony na dwóch wykonawców, wymaga od artystów wykształcenia specjalnych umiejętności, które są utożsamiane z każdą pracą w zespole. Pianista, grając w duecie fortepianowym posiada wykształcone takie cechy jak: precyzyjna gra zespołowa, podzielność uwagi i dobra analiza sytuacji, spostrzegawczość i reakcja na gest partnera, dbałość o szczegóły, doskonała komunikacja werbalna i niewerbalna, cierpliwość, zdolność aktywnego słuchania siebie i partnera, wrażliwość na barwę, podzielność uwagi, kreatywność, umiejętność wspólnego podejmowania decyzji i kształtowania narracji muzycznej w celu uzyskania zamierzonego rezultatu artystycznego. Ta forma muzykowania kameralnego bezsprzecznie rozwija świadomość pianistyczną – wymaga nie tylko pracy nad własnym aparatem wykonawczym, a także systematycznych obserwacji „muzycznego” partnera i jego podejścia do instrumentu, a następnie wspólnego treningu. Gra w duecie fortepianowym nie tylko rozwija muzycznie, ale także przekłada się na motywację, współodpowiedzialność i wspólnotę doświadczeń, spostrzeżeń, które z kolei składają się na budowanie wzajemnego zaufania, wsparcia i pozytywnych relacji międzyludzkich. Owe nabyte umiejętności nie zanikają – pozostają u wykonawcy do końca życia – przynoszą wymierne efekty w codziennych sytuacjach i w praktyce zawodowej.
W Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku cyklicznie co 3 lata odbywa się Międzynarodowy Festiwal Duetów Fortepianowych, którego dyrektorem artystycznym jest dr hab. Bogna Czerwińska-Szymula. W roku 2023 po raz pierwszy Festiwal został zintegrowany z międzynarodową konferencją naukową (International Conference and 4th International Piano Duo Festival), podczas której wykłady wygłosili wybitni specjaliści ze świata.
Przedkładana w ręce czytelników monografia naukowa jest pokłosiem tejże międzynarodowej debaty naukowej. To próba refleksji naukowej na temat funkcjonowania formacji kameralnej, dotąd nie indagowanej w pracach środowisk artystycznych, która ma na celu podniesienie poziomu edukacji muzycznej w tym względzie, rozwój i promocję artystów muzyków zajmujących się literaturą duetu fortepianowego oraz poznanie i analizę dzieł muzycznych przeznaczonych na ten zespół.
Wydanie książki było możliwe dzięki wsparciu z budżetu państwa. Wydarzenie odbyło się w ramach projektu Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki / Doskonała Nauka” (Doskonała nauka – Wsparcie konferencji naukowych) oraz dzięki inicjatywie członków Katedry Kameralistyki Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, która była głównym organizatorem wydarzenia.
Zbiorowa monografia zatytułowana „Duet fortepianowy. Analiza | Metodyka | Praktyka” zawiera siedem odrębnych rozdziałów, które dotykają szeroko pojętej tematyki dotyczącej duetu fortepianowego. Książkę otwiera rozdział autorstwa Katarzyny Makal-Żmudy, w którym to Autorka przybliża sylwetki kompozytorów wywodzących się z artystycznego środowiska białostockiego, którzy napisali utwory przeznaczone na duet fortepianowy. W kolejnym rozdziale Anna Boczar prezentuje postać polskiego kompozytora – Romana Maciejewskiego, jako nie- tuzinkowego człowieka, artysty i zarazem filozofa oraz omawia jego kompozycje na duet fortepianowy. Kira Németh w swoich rozważaniach przedstawia własną refleksję nad transkrypcją na dwa fortepiany „Urlicht” z II Symfonii G. Mahlera w ujęciu Hermanna Behna. W rozdziale Jerzego Fryderyka Wojciechowskiego znajdziemy interesującą analizę porównawczą Impromptus Fryderyka Chopina i Krzysztofa Meyera. Autor przeanalizował związek tychże dzieł Chopina z Im- promtu multicolore na dwa fortepiany Meyera w zakresie warstwy barwowej – sonorystycznej. Linda Ianchiș w swym dyskursie omawia rozwój repertuaru fortepianowego pisanego na trzy ręce, specjalnie dla pianistów Cyrila Smitha i Phyllisa Sellicka. Rozdział Anny Mikolon wprowadza czytelnika w twórczość muzyczną Zygmunta Noskowskiego (w tym w utwory fortepianowe na cztery ręce), w której obecne są inspiracje folklorem ukraińskim. Rozważania analityczne Mateusza Kawy zamykają niniejszą publikację. Autor dokonał wieloaspektowej analizy Fugi c-moll KV 426 W.A. Mozarta, przedstawiając kontekst historyczny, efekty badań nad utworem przeprowadzonych na podstawie materiałów przechowywanych w Stiftung Mozarteum Salzburg, a także prezentując mozartowskie opracowanie Fugi na kwartet smyczkowy (KV 546) oraz jej znaczenie w interpretacji fortepianowego pierwowzoru.
Monografia zbiorowa stanowi kompendium wiedzy dla wszystkich zainteresowanych praktyką wykonawczą oraz twórczością muzyczną przeznaczoną na duet fortepianowy. Zawiera bezcenne informacje, w tym obserwacje koncepcyjne i teoretyczne, jak również praktyczne analizy wybranych dzieł muzycznych.
Monika Karwaszewska
The piano duo is an original type of performing practice in which pianism and chamber music connect seamlessly. The very term piano duo has a double meaning; it may refer to either a genre of music written for two pianists for playing on one or two pianos, or to two pianists. This chamber ensemble allows the pianists to shape together the tonal qualities and the texture of a musical work and elicit emotions unachievable in solo performance. The performers in a piano duo (either for two pianos or four hands) engage with each other in a musical dialogue and it is not important which one has the dominant role. Both pianists equally participate in shaping the dramaturgy of the work and its interpretation. The level of complexity of performing challenges in a piano duo makes professional piano technique only a point of departure for further work on ensemble reperforming practice. Academic observations and research prove that in the piano duo, similarly to other two-performer ensembles, the artists are required to develop special skills associated with every type of ensemble work. The pianist, playing in a piano duo, possesses such traits as: precise ensemble performance, split attention and strong situational awareness, perceptiveness and responsiveness to the partner’s gesture, attention to detail, excellent verbal and non-verbal communication, patience, the ability of active listening to oneself and the partner, sensitivity to colour, split attention, creativity, the ability of joint decision-making and constructing the musical narrative in order to achieve the intended artistic outcome. This form of chamber music undoubtedly develops pianistic awareness; it requires not only working on one’s own technique, but also systematic observation of the ‘musical’ partner and his or her approach to the instrument, and then joint training. Playing in a piano duo not only develops one musically, but also translates into motivation, shared responsibility and community of experiences, observations, which in turn translate into building mutual trust, support and positive interpersonal relations. These acquired skills do not disappear; the performers retain them for the rest of their lives, and they deliver tangible results in everyday situations and in professional practice.
At the Stanisław Moniuszko Academy of Music in Gdańsk, the triennial International Piano Duo Festival takes place, whose artistic director is dr hab. Bogna Czerwińska-Szymula. In 2023, for the first time, the Festival was integrated with an international academic conference (International Academic Conference and 4th International Piano Duo Festival), at which leading specialists from around the world delivered lectures.
The academic monograph presented to the readers is the outcome of this international academic debate. It is an attempt at academic reflection on the functioning of the chamber ensemble, so far not raised in artistic circle works, whose goal is to raise the level of music education in this regard, the development and promotion of musicians performing the piano duo repertoire, and the exploration and analysis of musical works written for this ensemble.
The publication of the book was possible thanks to the support from the state budget. The event was held as part of the Ministry of Education and Science’s project – ‘Social Responsibility of Science / Perfect Science’ programme (Excellent Science – Support for Scientific Conferences) – and thanks to the initiative by members of the Chamber Music Faculty of the Stanisław Moniuszko Academy of Music in Gdańsk, which was the main organizer of the event.
The collective monograph comprises seven separate chapters which address the subject of the piano duo in its broad scope. The book opens with a chapter by Katarzyna Makal-Żmuda, in which she introduces the profiles of composers from the artistic circle of Białystok who wrote pieces for piano duo.
In the next chapter Anna Boczar presents the figure of the Polish composer Roman Maciejewski as an extraordinary person, artist and philosopher, and discusses his compositions for piano duo. Kira Németh in her reflections presents her own take on the transcription for two pianos of „Urlicht” from Mahler’s Symphony No. 2 according to the Hermann Behn convention. In the chapter by Jerzy Fryderyk Wojciechowski, we will find an interesting comparative analysis of Fryderyk Chopin’s and Krzysztof Meyer’s Impromptus. The author explored the connection between these works by Chopin and Impromptu multicolore for two pianos by Meyer within the scope of colour and sonorist layer. Linda Ianchiș, in her discourse discusses the development of the repertoire for piano three hands, especially for pianists Cyril Smith and Phyllis Sellick. The chapter by Anna Mikolon introduces the reader to the music of Zygmunt Noskowski (including his pieces for piano four hands) inspired by Ukrainian folklore. This publication closes with the analytical considerations by Mateusz Kawa. The author made a comprehensive analysis of the Fugue in C minor KV 426 by W.A. Mozart, providing its historical context, the results of the research con-
ducted on the piece based on the materials stored in the Stiftung Mozarteum Salzburg, as well as presenting Mozart’s arrangement of the Fugue for string quartet (KV 546) and its significance for interpreting the piano original.
This collective monograph is a compendium of knowledge for everyone interested in piano duo performing practice and music. It contains invaluable information, including conceptual and theoretical observations as well as practical analyses of selected musical works.
Monika Karwaszewska
